Verdiepen

Hier vind je achtergrondinformatie bij het thema, voedsel voor je spiritualiteit
en tips voor de geloofsopvoeding.

Column Verder met/zonder jou: Rouw bij jonge kinderen

Rouw bij jonge kinderen om de dood van een dierbare

Een tijd terug ging ik voor bij een uitvaart. In mijn albe stond ik buiten klaar om met de nabestaanden de overledene te begeleiden naar het graf. De uitvaartleider had nog wat tijd nodig om de bloemen te schikken op de kist. Twee kinderen, broertjes van een jaar of 4, kwamen zelfverzekerd naar mij toe. Ze hadden laarsjes aan, een regenjas en een schep in de hand. “Gaan we al?” riepen ze enigszins ongeduldig. “Wij gaan opa begraven!” Samen trokken we naar het graf. Nadat ik een laatste gebed had uitgesproken, schepten ze er lustig op los tot een groot deel van de kist bedenkt was met aarde. Toen kwamen de tranen en vonden ze troost in de armen van hun ouders.

Een kind tot ongeveer 6 jaar beseft nog niet dat de dood onomkeerbaar is. Dat neemt niet weg dat zij verdrietig zijn. Ze voelen wel degelijk dat er iets ingrijpends is gebeurd. Kinderen zijn meesters in het afwisselen van verdriet en plezier, zo huilen ze om wat er is gebeurd en zoeken jouw nabijheid, waarna ze weer verder spelen alsof er niets is gebeurd. Soms spelen ze de dood na. Zo krijgen ze grip op hun gevoelens.

Jong geleerd is oud gedaan
Kinderen krijgen al jong te maken met kleine verliezen: een knuffel is op school blijven liggen of de poes is doodgegaan. Meteen een nieuwe knuffel kopen of andere poes uit het asiel halen lijkt me niet de beste oplossing. Het kind mág verdrietig zijn. Het is een gezonde reactie op verlies. We troosten, en helpen zo de emoties van het jonge kind te reguleren.
Het doet me denken aan Jezus, die huilt om de dood van Lazarus (Johannes 11,35). Verdriet drukt zijn liefde uit voor Lazarus (Johannes 11,3b). Hij was aan hem gehecht. Wanneer wij het kind ruimte geven om zijn emoties te tonen, laten we zien dat verlies bij het leven hoort. Met liefde en warme aandacht nemen we het kind serieus. Hier wordt de basis gelegd voor gezonde rouw: als je verdrietig bent, mag je naar iemand toe gaan en steun vragen. Het kind heeft daar z’n hele leven profijt van.

Rouw is niet altijd zichtbaar
Ik herinner mij ook de gesprekken met een jonge moeder van 3 kinderen. De vader van het gezin was plotseling overleden. Twee van de kinderen van 7 en 9 jaar waren intens verdrietig. Op die leeftijd beseffen ze dat de dood onomkeerbaar is. De jongste spruit, een kleuter, trok zich terug. Zijn moeder dacht dat hij er niet veel van mee kreeg, maar zijn tekeningen lieten een ander beeld zien. Hij tekende kruizen, een indruk die hij had overgehouden aan de uitvaart in de kerk. Ze schrok ervan, maar het is een gezonde reactie. Dit was zijn manier om orde te scheppen in een chaos van gevoelens en gedachten.

Troost vinden in je geloof
Hoop kunnen we vinden in ons verrijzenisgeloof: dat de dood niet het laatste woord heeft, dat de heilige Geest je troost en helpt. Maar daarmee troosten we niet zomaar een ander. Je kan zo gauw voorbijgaan aan het verdriet. Toen een vriend op jonge leeftijd overleed, zei iemand met de beste bedoelingen tegen mij: “God heeft hem nodig in de hemel!” Ik was daarna in verwarring, boos. Wat is dat voor een God? Ik vond troost in de gedachte dat God verdrietig was om mijn verdriet. Jezus huilt immers ook om het verdriet dat hij zag bij Martha en Maria, nu hun broer Lazarus was gestorven. Vangt God niet onze tranen op in een kruik? (psalm 56,9). Loopt Hij niet naast ons als wij verdriet hebben, zoals bij de Emmaüsgangers? (Lucas 24,15). Er zijn natuurlijk ook andere vormen van troost te vinden in ons geloof: kinderen kunnen een brief schrijven aan God, een tekening maken voor de uitvaart, gedachten delen in een gebed of een kaarsje opsteken.

Lieve God,
in plaats van mensen te laten doodgaan
en alsmaar nieuwe te maken
kunt u die we al hebben niet gewoon houden?
Uit: Lieve meneer God

Kinderen zijn vindingrijk en veerkrachtig. Rouw en spel, verdriet en plezier liggen heel dicht bij elkaar. Daar waar wij volwassenen vaak aan één stuk rouwen, doen kinderen dat in stukjes. Zo krijgen ze grip op verdriet en leren ze omgaan met verlies. Ik denk dat we op dit punt veel van kinderen kunnen leren: laveren tussen verdriet én doorgaan met het dagelijks leven.

Antoinette Bottenberg